چکیده:

 این تحقیق دارای یك مقدمه و سه فصل می‌باشد كه فصل سوم آن دارای سه گفتار است همچنین این اثر دارای نتیجه و منابع می‌باشد. در مقدمه این تحقیق آمده است: درباره مبارزات فرزندان امام حسن (ع) و حسنیان و قیام‌هایی كه آن‌ها در طول تاریخ داشتند آمده است و تعدادی از فرزندان امام مجتبی (ع) در واقعه كربلا همراه عموی ارجمندشان امام حسین (ع) به شهادت رسیدند و نویسنده در مقدمه همچنین آورده است كه در كتب معتبر تاریخی و انساب و رجالی فقط به نحوه شهادت آن‌ها اشاره شده است و از حیات فكری و اجتماعی آن‌ها چندان مطالبی نیامده است. فصل اول این تحقیق با عنوان كلیات آمده است كه به بحث از مفاهیم از جمله شخصیت امام حسن مجتبی (ع) و اشاره‌ای به فرزندان امام شده است. در این فصل بیشترین حجم مطالب را شخصیت و مقام امام حسن مجتبی (ع) به خود اختصاص داده است همچنین نویسنده در این فصل به اوضاع سیاسی عصر امام مجتبی (ع) نیز پرداخته است. مهم‌ترین بخش زندگی سیاسی امام حسن مجتبی (ع) مسئله صلح آن امام با معاویه است كه در این فصل به آن تقریباً به‌طور مفصل پرداخته شده است و نویسنده در این فصل معتقد است كه معاویه به امام حسن (ع) پیشنهاد صلح داده است در ادامه به برخی از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی امام پس از صلح در مدینه اشاره شده است و در پایان این فصل مسئله اتهام كثرت طلاق امام آورده شده است و چندین جواب به این اتهام در این فصل آورده شده است؛ فصل دوم كه می‌شود گفت مبحث اصلی این تحقیق را شامل می‌شود درباره حیات سیاسی و اجتماعی فرزندان، تعداد، اسامی و مراقد آن‌ها است كه از جمله برجستگی‌های این فصل جداولی است كه به‌صورت مقایسه‌ای آمده است در این جداول اختلاف منابع در مورد فرزندان امام اعم از تشیع و اهل سنت آمده است همچنین مقایسه‌ای شده است بین برخی منابع قرن سوم و چهارم فرزندان امام اعم از پسر و دختر. از برخی مراقد فرزندان امام در این بخش از پایان‌نامه مطالب سودمندی آمده است؛ فصل سوم با عنوان فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی فرزندان [بلافصل] امام حسن مجتبی (ع) آمده است. این فصل شامل سه گفتار است كه در ادامه می‌آید: گفتار اول با عنوان حیات سیاسی اجتماعی فرزندان امام حسن مجتبی (ع) آمده است كه آن‌ها در دوران حكومت اموی و دو خلیفه اول عباسی زندگی می‌كردند آمده است؛ گفتار دوم با عنوان حیات سیاسی، اجتماعی پسران امام حسن مجتبی (ع) است كه نام چهارده تن از پسران امام در این گفتار آمده است علاوه بر نامشان شهادت یا رحلتشان همچنین به برخی از مراقد آن‌ها هم آمده است. همچنین نقل‌قول‌های از شیخ مفید و سید بن طاووس درباره شخصیت حسن مثنا آمده است كه قابل توجه است؛ گفتار سوم با عنوان فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی دختران امام حسن مجتبی (ع) است كه نام هشت تن از دختران امام كه منسوب به امام شده است آمده است كه به مرقد‌های آن‌ها هم اشاره شده است. همچنین در یك مورد آمده كه فاطمه بنت الحسن، همسر امام سجاد (ع) و مادر امام باقر (ع) می‌باشد. در پایان، نویسنده در قسمت نتیجه این طور آورده است: دوره امامت امام حسن مجتبی (ع) همراه با دوره خفقان اموی و یكی از سخت‌ترین دوران سیاسی ائمه بوده است. همچنین آمده است كه منابع درباره فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی فرزندان امام حسن (ع) بسیار كم‌اند. تحقیق در این زمینه خیلی كم شده است؛ و جا دارد كه در این زمینه كار و تحقیق بیشتری صورت گیرد. فرزندان امام اکثراً افرادی صالح و با تقوا بودند و افرادی مثل حسن بن حسن (حسن مثنا) و زید بن حسن (ع) در جامعه آن روز افرادی با اعتبار و دارای مقام و متصدی امور صدقات و موقوفات رسول خدا (ص) و امام علی (ع) بودند. همچنین آمده است كه طبق نقل كتب تاریخی فقط دو تن از پسران امام دارای عقبه و نسل بودند به نام‌های حسن مثنا و زید بن حسن لذا سادات حسنی فقط از طریق این دو فرزند امام به امام حسن مجتبی (ع) می‌رسند و همچنین یك دختر امام هم دارای عقبه و نسل می‌باشد. در این تحقیق از صد و هفده منبع استفاده شده است كه اکثراً از منابع تاریخی، انساب، سیره و رجالی می‌باشد.

نوشتن دیدگاه