چکیده:

 ابن ابی الحدید در سال 568 در مدینه متولد شد و در سال 656 بعد از سقوط بغداد فوت کرد، او پیرو مکتب معتزلیان می‌باشد و به‌عنوان مردی اهل‌قلم و دانشمند و مورّخ و شاعر شناخته می‌شود. ابن ابی الحدید دانشمندی سنّی و با تفکر معتزلی است که به شرح نهج‌البلاغه دست زده است. وی تلاش کرده است تا بر اساس منابع اولیه، اطلاعات تاریخی صدر اسلام و جانشینان پیامبر اکرم (ص) را ارائه کند. وی سعی کرده است مطالب تاریخی را به‌صورت مستدل و منطقی بیان کند و در بیان آن‌ها از روش‌های مختلف برای کشف حقایق و بازسازی وقایع تاریخی و رخدادها استفاده کند. وی سعی کرده است اطلاعات تاریخی را از منابع اولیه انتخاب کند بدون آنکه دخل و تصرفی در آن انجام دهد. بدون شک شخصیت، افکار و مذهب ابن ابی الحدید بر شرح نهج‌البلاغه وی تأثیر بسزایی گذاشته است. و این موضوع، در جاهای مختلف شرح به‌وضوح دیده می‌شود. ابن ابی الحدید در شرح نهج‌البلاغه با تکیه بر ساختار فکری و روشی منسجم و به‌کارگیری مناسب ابزارهای کشف هویت اخبار و با استفاده از منابع موجود که در اختیار داشته، به صحت و سقم گزارش‌ها و داده‌های تاریخی می‌پردازد. همچنین دانش‌های کمکی و شواهد و قراین دور و نزدیک به خبر و تأثیرپذیری از گرایش‌های کلامی و اعتقادی، از جمله ابزارهایی است که ابن ابی الحدید در شناخت و بیان وقایع در شرح نهج‌البلاغه از آن‌ها بهره می‌گیرد. در مورد جانشینی پیامبر اکرم (ص) اطلاعات و داده‌های بسیاری را ارائه می‌کند. وی به وجود نص از طرف پیامبر اکرم (ص) معتقد نیست و اعتقاد دارد که امام علی (ع) پس از بیعت پیامبر وصی ایشان خوانده شد، اما نه وصی به معنای خلیفه؛ بلکه وصی در حوادثی که پس از ارتحال پیامبر اکرم به وقوع خواهد پیوست و ابن ابی الحدید این قالب فکری را در تمام گزارش‌های خود حفظ می‌کند.

کلیدواژه‌ها:ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، امام علی (ع)، روش نقد و بررسی، مستندات تاریخی.

 فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در پنج قسمت نگارش شده است:
1. «کلیات»
2. «نگاهی به زندگی، اندیشه و شرح ابن ابی الحدید»
3. «روش تاریخی ابن ابی الحدید»
4. «روش ابن ابی الحدید در بیان جانشینان پیامبر (ص)»
5. «بررسی منابع مورد استفاده ابن ابی الحدید در شرح نهج‌البلاغه»
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه