چکیده:
در ابتدای قرن دوم هجری، محمد بن علی بن عبدالله بن عباس به سازمان‌دهی و پی‌ریزی نهضتی اقدام کرد وی داعیان خود را به خراسان فرستاد. محیطی که دور از دمشق مرکز قدرت خلفای اموی بود و دارای زمینه گسترده‌ای نسبت به طرفداری از آل محمد (ص) اینان که بعدها به دعاه عباسی معروف شدند، ابتدا از مفاسد و ستم‌های امویان و رفتار ناشایست آنان به‌ویژه نسبت به فرزندان پیامبر و بی‌حرمتی به خانه کعبه و مدینه شهر رسول‌الله (ص) و قتل و کشتار فرزندان پیامبر در کربلا و زید و یحیی سخن گفته و مردم را مخفیانه و دور از چشم مأموران و حکام اموی در خراسان و کوفه به قیام دعوت می‌کردند. شیوه دعوت عباسیان بر این اساس بود که نقاطی را انتخاب کنند که در آنجا زمینه نارضایتی از بنی‌امیه موجود باشد تا کار دعوت به‌راحتی پیش رود؛ و این نقاط به‌طور خاص کوفه و خراسان بودند و رهبری نهضت را آشکارا مشخص نکردند تا بتوانند از نیروی تمامی ناراضیان از حکومت، استفاده کنند و به همین دلیل شعار «الرضا من آل محمد» را انتخاب کرده بودند. سؤالاتی در این زمینه مطرح که فقط به ذکر آن‌ها اکتفا می‌کنیم: در سؤال اول که مربوط به رفتار حکومت امویان بود، آن‌ها با تغییر ساختار سیاسی و انتقال از نظام شورایی به‌نظام پادشاهی موروثی در دوشاخه سفیانی و مروانی... استقرار دولت عباسی را موجب شدند. سؤال دوم نقش مذهب را در تشکیل حکومت بنی‌عباس بررسی می‌کند. سؤال سوم، شامل جریانات فکری و تحولات اجتماعی در عصر امویان می‌باشد. سؤال چهارم، تأثیر و نقش علویان، بنی‌هاشم و در نهایت شیعیان خالص و مقید به خاندان نبوت و اهل‌بیت (ع) را شامل می‌شود. سؤال پنجم که نقش ایرانیان را در ایجاد حکومت مزبور موردمطالعه قرار می‌دهد؛ و در نهایت سؤال ششم که فعالیت‌های مختلف علمی، مذهبی و اسلامی را شامل می‌شود. عالم اسلام شاهد شکوفایی و رشد چشمگیری در علوم اسلامی و تأسیس مدارس و کتابخانه‌های مختلف و مهم‌تر از همه نهضت ترجمه گردید که تأثیر شگرفی را در بطن عالم اسلامی و فراسوی آن به دنبال داشت.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بیان مسئله
* اهمیت موضوع
* سؤالات و فرضیه‌های تحقیق
* تعاریف نظری از مذهب و دین
* سازمان‌دهی تحقیق
فصل دوم: «مبانی نظری پژوهش»
فصل سوم: «روش اجراي تحقيق»
فصل چهارم: «یافته‌های پژوهش»
* سؤال يك: آيا ظلم و ستم بنی‌امیه به مسلمانان زمينه را براي حكومت عباسيان فراهم نمود؟
* سؤال دوم: آيا مذهب مهم‌ترین زمينه و عامل تأسیس و استقرار خلافت عباسيان بود؟
* سؤال سوم: جريانات فكري و تحولات اجتماعي چه نقشي در ایجاد دولت عباسيان داشت؟
* سؤال چهارم: نقش علويان و شيعيان در تشکیل و تأسیس حكومت عباسيان چه بود؟
* سؤال پنجم: آيا ايرانيان در تشكيل و استقرار حكومت خلفاي عباسي تأثيرگذار بودند؟
* سؤال ششم: نقش مساجد در فعالیت‌های علمي _ مذهبي در عهد عباسيان چه بود؟
فصل پنجم: «نتیجه‌گیری».
