چکیده:

 اصحاب پیامبر نقش مهمی را در دوران نبوت پیامبر (ص) ایفا می‌کردند. به‌طور طبیعی صحابه از پایگاه اجتماعی _ اقتصادی متفاوتی برخوردار بودند. انصار از قبیلۀ اوس و خزرج بودند که در خارج از یثرب با اسلام آشنا شدند و تعدادی از صحابه آنان به اسلام گرویده و با پیامبر (ص) بیعت کردند. بیعت کنندگان عقبه هرکدام به طایفه‌ای تعلق داشته و دارای جایگاه اجتماعی _ اقتصادی ویژه بودند. در این پژوهش با استفاده از روش‌های کمّی و به کمک نرم‌افزارهای کامپیوتری به سنجش صحابه پایگاه آن‌ها پرداخته شده است. در این محدودۀ زمانی دو ساله دو سال قبل از هجرت پیامبر (ص) 87 نفر از بیعت کنندگان در عقبۀ اول و دوم، با تعیین شاخصه‌ای پایگاه اجتماعی و اقتصادی که شامل تاریخ و نحوۀ وفات، وابستگی قبیله‌ای و طایفه‌ای، اصل و نسب، وضعیت اقتصادی و شهرت است که مورد تفکیک قرار گرفته است و به‌صورت برآیندهای بالا، متوسط و پایین ارزیابی شده است و در آخر فراوانی آن‌ها در قالب جداول و نمودارهایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که 38 درصد در اثر شهادت، 33 درصد در اثر مرگ طبیعی فوت کردند و 29 درصد که علت مرگشان نامعلوم بود. در وابستگی قبیله‌ای و طایفه‌ای از قبیله اوس 14/94 درصد و از طایفۀ بنی عمرو بن عوف با 7 درصد و از قبیلۀ خزرج 85 درصد و از طایفۀ بنی سَلَمه 40 درصد حضور داشتند. 36 درصد اصل و نسب بالا، 64 درصد اصل و نسب متوسط داشتند. 36/78 درصد وضعیت اقتصادی بالا،41/37 درصد وضعیت اقتصادی متوسط، 17 درصد وضعیت اقتصادی پایین، 5 درصد که وضعیت اقتصادی‌شان نامعلوم بود.41/37 درصد مشهور و معروف، 4/6 درصد شهرت متوسط، 54 درصد شهرت پایین برخوردار بودند. در زمینۀ همبستگی کلی بین متغیرهای شهرت و وابستگی قبیله‌ای رابطۀ مستقیم و بین اصل و نسب و وابستگی قبیله‌ای و درآمد و وابستگی قبیله‌ای هر یک رابطۀ مستقیم ولی ضعیفی وجود دارد. بین متغیرهای شهرت و وابستگی طایفه‌ای رابطۀ مستقیم ولی ضعیفی و بین اصل و نسب و وابستگی طایفه‌ای و درآمد و وابستگی طایفه‌ای هر یک رابطۀ معکوس وجود دارد.

نوشتن دیدگاه