چکیده:

 موقعیت جغرافیایی و شرایط خوب اقتصادی مصر سبب شد تا فاطمیان برای رسیدن به اهداف سیاسی و تحقق آرمان‌های خود، سال‌ها برای فتح مصر تلاش کنند. سرانجام خلیفه چهارم فاطمی المعز لدین الله توانست در سال 358 هـ. ق توسط سردار صقلی جوهر بر مصر تسلط یابد و با توجه به وضعیت آشفته سیاسی، اقتصادی و نارضایتی مردم مصر، آنجا را به راحتی فتح کند. در پی استقرار حکومت خلفای فاطمی وضعیت نابسامان ساکنین مصر به خصوص اهل ذمه که به دشواری زندگی می‌کردند، تغییر یافت. پژوهش حاضر به بررسی عامل مؤثر و وضعیت سیاسی و اجتماعی اهل ذمه در مصر عصر فاطمی اختصاص یافته است. بدین منظور در این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی تاریخ و با استفاده از منابع و متون موجود سعی شده عامل مؤثر و پیامدهای آن بررسی شود. مطابق گزارش منابع، ذمیان مصر به‌ویژه اقباط به دلیل تسامح و تساهل دینی و سیاسی فاطمیان جزء نخستین اقشار اجتماعی بودند که به حمایت از شعارهای عدالت‌خواهانه فاطمیان پرداختند. تسامح خلفای فاطمی در انتخاب نخبگان برجسته سبب مشارکت فعال اهل ذمه در اداره امور مصر شد. وزرا صاحب‌نام و رجال کارآمد ذمی در پیکره دیوانی فاطمیان جای گرفته و نقش بزرگی در تحکیم بنیادهای سیاسی آن ایفا نمودند و صاحب چنان نفوذ و قدرتی شدند که تا آن زمان بدان دست نیافته بودند. پیامد اجتماعی این تسامح نیز این بود که اهل ذمه مصر با بهره‌گیری از نفوذ و موقعیت سیاسی صاحب ثروت‌های کلان و جایگاه بالای اجتماعی شدند. آن‌ها با توجه به تسامح دینی خلفای فاطمی با آزادی به انجام مراسم دینی و برگزاری جشن‌ها و ساخت کلیساهای جدید خود می‌پرداختند.

 کلیدواژه‌ها: اهل ذمه، اقباط، فاطمیان.

فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «مبانی پژوهش»
* طرح مسئله
* پرسش‌های
* پژوهش
* فرضیه‌های پژوهش
* تعریف و تحدید واژه‌ها
* اهداف پژوهش و ضرورت آن
* پیشینه‌ی پژوهش
* بررسی و معرفی منابع
* روش‌شناسی پژوهش
فصل دوم: «وضعیت اهل ذمه مصر اسلامی از ابتدا تا قبل از ورود فاطمیان»
* فتح مصر تا پایان دوره‌ی خلفای راشدین
* وضعیت اهل ذمه مصر در عصر امویان (60 ـ 132 ه ـ ق)
* وضعیت اهل ذمه مصر در دوره‌ی خلفای عباسی و ولاه
* مصر در دوره حکومتهای مستقل و نیمه مستقل (257 ـ 358 ه ـ ق)
فصل سوم: «وضعیت سیاسی اهل ذمه در مصر عصر فاطمی»
* فاطمیان و سیاست تسامح آنها نسبت به اهل ذمه مصر
* بررسی وضعیت سیاسی اهل ذمه مصر از ابتدای فاطمیان تا پایان خلافت‌المستنصر بالله (362 ـ 487 ه ـ ق)
* بررسی وضعیت سیاسی اهل ذمه مصر در دوره خلافت المستعلی بالله تا انقراض فاطمیان (487 ـ 267 ه ـ ق)
فصل چهارم: «وضعیت اجتماعی اهل ذمه مصر عصر فاطمی»
* زندگی اجتماعی اقباط و یهودیان مصر عصر فاطمی
* جایگاه اجتماعی رجال و بزرگان اهل ذمه
* قوانین و محدودیت‌های اجتماعی اهل ذمه
* اعیاد اهل ذمه
* تأثیر تسامح دینی و اجتماعی فاطمیان بر اهل ذمه
فصل پنجم: «نتیجه‌گیری».

نوشتن دیدگاه