چکیده:
رابطه حق و تکلیف از جمله مباحث‌ بحث‌برانگیز میان متفکران در حوزه کلام، فقه، سیاست، اخلاق و فلسفه حقوق است که به دو صورت عمده مورد بحث قرار می‌گیرد؛ اول اینکه آیا بین ذی‌حق بودن یک فرد و مکلف بودن دیگران نسبت به او ملازمه‌ای برقرار است یا نه؟ و دوم اینکه بین صاحب حق بودن یک فرد و مکلف بودن او و بالعکس آیا رابطه‌ای است یا خیر؟ پاسخ به سؤال دوم همان چیزی است که این تحقیق درصدد آن است چرا که اثبات یا رد ملازمه بین حق و تکلیف به این صورت آثار فراوانی بر مقوله‌های کلامی کلان همچون حق انتخاب دین چگونگی ارتباط اخلاق دینی با حقوق انسان‌ها و غیره دارد. اندیشه مدرن غربی با توجه به مبانی معرفت‌شناختی، هستی شناختی و انسان‌شناختی که نسبت به اصل حق و تکلیف دارد در این زمینه قائل به انفکاک مفهومی و وجودی حق و تکلیف شده ‌است که به اعتقاد ما بیشترین سهم در تفکیک مزبور مربوط است به نگرش‌های انسان‌گرایانه بر مقوله حق و تکلیف چرا که شکل‌گیری اندیشه حقوق مدرن غربی بر اساس انسان‌محوری و در ظرف قراردادگرایی برخاسته از فردگرایی است که آن‌هم مبتنی بر پندارهای حسی و تجربی موجود است و نه بر اساس واقعیات و مصالح و آرمان‌های الهی که ناشی می‌شود از نگاه جامع به حقیقت انسان و ارتباط او با خالقش. ما ضمن بیان نارسایی‌ها و اشکالات تفکر مدرن در معانی و مبانی تکلیف اثبات کردیم که اگر به تکالیف به شکل صحیح و هدفمند نظر شود درمی‌یابیم که تکالیف در واقع بر مبنای استحقاق‌های اصیل و بنیادین انسان استوار است که هدفش صیانت از مسیر تکامل و تعالی انسانیت و استیفای حق سعادت آدمی است. با حفظ این رویکرد در مفهوم حق و مفهوم تکلیف به اثبات این نکته پرداخته ‌شده که حق و تکلیف همیشه به لحاظ وجودی و خارجی متلازم و توأمان هستند یعنی جایی که حقی برای فردی ثابت می‌شود از قِبل آن تکلیفی متوجه او می‌گردد که این تکلیف یا تکلیف در برابر خداوند یا انسان‌های دیگر یا در برابر خودش است و جایی هم که تکلیفی به او می‌رسد مسلماً با عنایت به حقوق اوست. این نگاه ثمرات فراوانی در مسائل مهمی چون پیوند حقوق با اخلاق، تعیین حدود آزادی، مسئله عدالت، حساسیت به سرنوشت انسان‌ها و حق انتخاب دین دارد که مفصل به آن پرداخته شده است.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «تعاریف، کلیات و مبانی حق و تکلیف»
فصل دوم: «تبیین دیدگاه اسلامی درباره رابطه حق و تکلیف»
فصل سوم: «بازتاب‌های نگاه اسلامی (توأم بودن حق و تکلیف) در حوزه اجتماعی»
جمع‌بندی کلی.

نوشتن دیدگاه