چکیده
در اين مقاله به معناشناسي «عقل» و «تفکر» و به ارتباط آن دو با «نفس» و «فطرت انسان» پرداخته شده است. اگرچه «عقل» در اصطلاح معروف و فلسفياش در دو معناي «جوهر بسيط» و «قوة نفس» استعمال شده است، ولي بررسيهاي لغوي و قرآني نشان ميدهد که معناي اصلي اين ماده -يعني «امساک» و «نگهداري»- است و براي آن بايد به قرآن توجه شود. ارشاد قرآن به تعقل، تنها ارشاد به علم و دانستن نيست بلکه به معناي پايبندي بر حقايق و معلومات فطري و بهره گيري از آنهاست. معناي اصلي مادة «تفکر»، «تردد و حرکت دروني نفس براي جداسازي معلومات صحيح از سقيم» ميباشد. ماده «فکر» در باب «تفعل» دو معني «مطاوعه باب تفعيل» و «تکلف» را دربردارد. با توجه به اين معاني، به تلاش دروني نفس براي کشف، بازيابي و شناخت معلومات فطري»، «تفکر» اطلاق ميشود که حاصل آن، بازيابي بينشهاي فطري و معرفت نفس است. نفس در اين فرايند و رجوع به فطرت با موانع گرايشي و مقاومتهاي بعد طبيعي خود مواجه است که از اين مواجهه با عنوان «جهاد با نفس» نيز ياد ميشود. در نتيجه «تفکر» با شرايطي که بيان گرديد، اولين گام براي موفقيت در جهاد با نفس خواهد بود.
واژگان کلیدی: عقل، تفکر، قرآن، معرفت، فطرت،جهاد با نفس، انسان
دانلود مقاله معناشناسی واژگان «عقل» و «تفکر» در ارتباط با مفهوم «فطرت» در قرآن