چکیده:
رثا یکی از انواع ادبی است که شاعران در ادبیات عرب به آن توجه کردهاند و آن چند قسم است که از آن جمله رثای خویشان، رثای رسمی و رثای علویان است. شاعر در رثای خویشان به مرثیه نزدیکانش روی میآورد و در میانه سخن گفتن از آن، شدت اندوه خود را بدون تکلف آشکار میکند. در رثای خلفا شاعر رثا را وسیلهای برای محقق شدن اهداف و نیازهای دنیوی قرار میدهد و بهدست آوردن مال را مقدمه اهدافی قرار میدهد که سعی در محقق کردن آن دارد. در رثای علویان شاعر قساوت حاکمان اموی و عباسی را بیان میکند و رثایش را همراه با اندوه و شورش بر ضد حاکمانی میکند که با اهلبیت (ع) جنگیدند، آنها را کشتند و حرمت آنان و نزدیکیشان را با پیامبر در نظر نگرفتند. شریف رضی یکی از شاعرانی است که به رثای علویان و بهویژه امام حسین (ع) توجه کرده است. وی در مرثیههایش رفتار امویان، چگونگی کشته شدن امام حسین (ع)، حالت اسیران، ویژگیهای امام حسین (ع)، ریشههای حادثهی کربلا و ... را به تصویر کشیده است همچنین با استفاده از آرایههای بلاغی وقایع را بهصورت مؤثری توصیف کرده و مضامینى که در این خصوص ارائه مىکند با مضامین کتابهاى معتبر تاریخى سازگارى دارد. در این پژوهش پس از بیان زندگی شاعر، انواع ادبی وی و انواع رثا در نزد شاعران به بررسی مضامین رثای امام حسین (ع) و چگونگی استفاده شاعر از تاریخ کربلا در سرودن این مراثی پرداخته میشود سپس برخی از آرایههای ادبی این شاعر بیان میشود.
کلیدواژهها:رثای امام حسین (ع)، شریف رضی، مضامین شعری، صنایع ادبی.
فصول پایاننامه:
این تحقیق در هفت فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات تحقیق»
* تعریف موضوع
* سابقه تحقیق
* فرضیات (سؤالات پژوهشی)
* روش تحقیق
فصل دوم: «زندگی شریف رضی»
* اسم، کنیه، نسب و لقب
* ولادت و زندگی
* خانواده
* استادان
* شاگردان
* تألیفات
* وفات
فصل سوم: «آثار ادبی شریف رضی»
* نثر
* شعر
* اغراض شعر
فصل چهارم: «رثا»
* تعریف رثا و مرثیه
* رثای رسمی
* رثای خویشان
* رثای علویان
فصل پنجم: «مضامین رثای امام حسین (ع)»
* کربلا
* ویژگیها و صفات اهلالبیت
* رفتار بنیامیه با امام حسین (ع) و یارانش
* گمراهی
* اسارت
* عاشورا
* مقتل امام حسین (ع)
* شادی کوفیان در قتل امام حسین (ع)
* پیمانشکنی کوفیان
* اندوه آل بیت (ع) از شهادت امام حسین (ع)
* حالات زنان در کربلا
* حالات شاعر در برابر حادثه کربلا
* حضرت ابوالفضل (ع)
* اسب خونین امام حسین (ع)
فصل ششم: «نمونههایی از صنایع ادبی در مرثیههای امام حسین (ع)»
* تشبیه
* تقسیم تشبیه به اعتبار طرفین
* تشبیه به اعتبار مفرد و مرکب بودن دو طرف
* تقسیم دو طرف تشبیه به اعتبار تعدد آنها
* تقسیم تشبیه به اعتبار وجه شبه
* تشبیه به اعتبار ابزار تشبیه
* تشبیه بلیغ
* استعاره
* تقسیم استعاره به لفظ مستعار
* تقسیم استعاره به اعتبار آوردن ملائم مستعار منه یا مستعار له
* کنایه
* مجاز مرسل
* مجاز عقلی
* مقابله
* مراعاتالنظیر
* تشابه الاطراف
* طباق
* لزوم ما لا یلزم
* تلمیح
* جناس
فصل هفتم: «نتیجهگیری».