چکیده:

 پس از هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه ندای اسلام در محدوده شبه‌جزیره عربستان، گستره قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد و با پیروزی‌های تاریخی مسلمین بر کفار و مشرکین، حوزه اثر اسلام در محدوده‌ی این شبه‌جزیره بیشتر نیز می‌شد و لازم بود تا پیامبر اکرم (ص) با حضور در مکه یک‌بار دیگر حضور اسلام را به نمایش بگذارد. لذا در سال ششم هجرت به‌قصد انجام عُمره مفرده عازم مکه شد که با ممانعت قریش مواجه و در نهایت با انعقاد قرارداد صلحی به نام صلح حُدیبیه، زمینه را برای فتوحات بعدی از جمله فتح مقتدرانه مکه فراهم نمود. آنچه قابل تأمل است این است که چه عواملی در فتح مکه تأثیرگذار بوده و فتح مکه چه تأثیری در جزیره العرب داشته است؟ بدون شک پیروزی‌ها و موفقیت‌های مستمر سپاه اسلام به‌خصوص در سال‌های اخیر مانند صلح حُدیبیه، فتح خیبر و رخدادهای پس از آن و هم‌چنین پیش‌بینی‌های قرآن و امداد غیبی الهی، نقش پیامبر و شخصیت معنوی وی، دارا بودن قوای نظامی مؤثر و پا در رکاب و ایمان و توکل مسلمانان را می‌توان از عوامل اصلی فتح مکه دانست. فتح مقتدرانه مکه توسط لشکریان اسلام موجب گردید که این مقطع حساس در تاریخ اسلام به‌عنوان نقطه عطفی به‌حساب آید و همواره از آن به‌عنوان سرمنشأ و خاستگاه بسیاری از فتوحات آتی اسلام یاد گردد. از نظر قرآن، اتمام نعمت بر پیامبر (ص) با این فتح آغاز شده که خود زمینه‌ساز دست‌یابی پیامبر (ص) به همه مقاصد بعثت و اهداف پیامبری بوده است. پیامبر اسلام (ص) با فتح بدون خونریزی مکه اثبات کرد که اسلام، نه‌تنها دین خشونت و اجبار نیست بلکه دین رأفت و مهربانی است و با عفو عمومی و بخشش همگانی نمونه‌ای از اخلاق حسنه اسلامی را به نمایش گذاشت. این فتح علاوه بر فتوحات معنوی و اخلاقی، فتوحات فراوان دیگری نیز در پی داشت تا آنجا که جغرافیای اسلامی را که مختص مدینه بود به شکل قابل ملاحظه‌ای توسعه داد. پیامبر (ص) توانست با این پیروزی بر مکه و حکومت قریش تسلط یابد و اسلام را در آنجا به تثبیت برساند و به دنبال آن و از برکت این فتح، سرزمین‌های اطراف مکه که در تسلط قبیله هوازن بود مانند سرزمین‌های بنی سعد، بنی خشم و بنی هلال را تحت سیطره حکومت اسلامی درآورد. بنا بر آنچه گفته شد، فتح مکه به رهبری مدبرانه پیامبر اکرم (ص) و قدرت بلامنازع لشکر مقتدر اسلام و ایمان و توکل بر خدا و استفاده از تاکتیک غافلگیری مشرکان صورت گرفت که همان منشأ پیشرفت‌های بعدی و تمدن اسلامی در شبه‌جزیره عربستان و حتی در سایر ممالک گردید.

کلیدواژه‌ها:فتح مکه، اسلام، ایمان، پیامبر، جزیره العرب، قریش، قوای نظامی.

نوشتن دیدگاه