چکیده:
کوفه اردوگاهی نظامی بود که پس از فتح مدائن در سال هفده هجری به وسیله سعد بن ابی وقاص ساخته شد. سپس مردم از اطراف سرزمین‌های اسلامی به این شهر روی آوردند و کم‌کم از حالت اردوگاهی خارج شد و به صورت شهری مهاجرپذیر برای پیگیری فتوحات در ایران تبدیل شد. کوفه شهری نامتجانس و دارای طوایف و قبائل متعدد بود که قبیله‌ی واحدی به عنوان گروه حاکم در آن مطرح نبود. کوفه از یک سو همواره مرکز نهضت‌ها، امیدها و گاه کوشش‌های هماهنگ شیعیان و از سوی دیگر سبب درگیری، اختلاف، اشرافی-گری و سستی‌ها بود. عدم انسجام کوفیان در وجهه‌ی سیاسی آن‌ها تأثیر داشت و از کوفه شهری ساخت که همواره کانون جنگ‌ها، فتنه‌ها، کشتارها و غارت‌ها بود. کوفیان ابتدا با شرکت در قتل عثمان عرصه را برای شورش‌های بعدی علیه خلفا باز کردند. هر چند در اوایل خلافت علی بن ابی‌طالب (ع) کوفیان از حامیان اصلی آن حضرت در دو جنگ جمل و صفین بودند ولی در اواخر جنگ صفین و اختلاف بین داوران در جریان حکمیت، همان راهی را که در جریان قتل خلیفه سوم طی کرده بودند از سر گرفتند و بر ضد علی (ع) شورش کردند. شورشیان نهروان در واقع قاریان ناراضی کوفه بودند که خلافت و رهبری هیچ یک از حکام نظیر علی و معاویه را نمی‌پذیرفتند. بدین صورت خوارج نهروان، اولین نحله فکری و عقیدتی که نتیجه جریان حکمیت بود را در شهر کوفه تشکیل دادند. اقدامات و نافرمانی کوفیان از امام علی (ع) موجب محکم شدن پایه‌های حکومت معاویه در شام و تسلط او بر بسیاری از مناطق اسلامی شد. پس از شهادت امام علی (ع) کوفیان با بیعت با حسن بن علی درصدد جبران شکست‌های خود در جریان غارات معاویه بودند، امّا با شورش علیه وی در ساباط مدائن و پیوستن به سپاه معاویه زمینه را برای صلح امام حسن (ع) با معاویه و واگذاری خلافت به او آماده نمودند. با رسیدن معاویه به خلافت و انتقال مرکز خلافت به شام، کوفیان از نظر سیاسی و اقتصادی و اجتماعی صدمات سخت و جبران‌ناپذیری را متحمل شدند. با به خلافت رسیدن یزید و خودداری حسین بن علی از بیعت با او، کوفیان خواهان بازیافتن شکوه گذشته خود با همراهی وی شدند؛ بنابراین با نوشتن نامه‌های متعدد حسین بن علی را به شهر خود دعوت کردند ولی در نهایت پیمان خود را شکستند و حتی پا را فراتر از آن گذاشتند و حسین و هفتاد و دو تن از یاران باوفایش را در صحرای کربلا به شهادت رساندند.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در چهار بخش ارائه شده است:
بخش اول: «کوفه از تأسیس تا قتل عثمان»
بخش دوم: «کوفه در دوران خلافت امیرمؤمنان علی (ع)»
* فصل اول: کوفه و جنگ جمل
* فصل دوم: کوفه و جنگ صفین
* فصل سوم: کوفه و جنگ نهروان
* فصل چهارم: غارات معاویه و نافرمانی کوفیان از علی (ع)
بخش سوم: «کوفه از صلح امام حسن (ع) تا مرگ معاویه»
* فصل اول: کوفه و صلح امام حسن (ع)
* فصل دوم: وضعیت سیاسی کوفه در زمان خلافت معاویه
بخش چهارم: «کوفه و حادثه‌ی کربلا»
* فصل اول: کوفه از مکاتبه با امام حسین (ع) تا شهادت مسلم بن عقیل
* فصل دوم: حوادث سیاسی کوفه از شهادت مسلم تا حادثه‌ی کربلا
نتیجه‌گیری.
