چکیده

 رساله حاضر، پژوهشی در مورد صدقه می‌باشد و از منظر قرآنی، به بحث درباره آن پرداخته است، گرچه به‌تناسب، نقش صدقه در لغت، فقه و روایات نیز مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین صدقه مرادف، با انفاق فی سبیل الله و به‌قصد قربت و رضای خدا دانسته شده است که به دو معنای اصلی و گسترده استعمال گردیده است، معنای اصلی بخشش مالی به‌قصد قربت و معنای گسترده، احسان و معروف می‌باشد. پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، با عنوان کلیات، به بررسی مفهم واژه‌ی «صدقه» در لغت فقه، قرآن و روایات پرداخته شده و نوع ارتباط صدقه با واژگان وابسته، از قبیل انفاق، احسان، خمس، زکات، قرض‌الحسنه، وقف، هبه، نذر، کفاره و ... بررسی شده است و بیان شده که انفاق به لحاظ انگیزه، اعم از صدقه است، زیرا انفاق ممکن است به قصد رضای خداوند نباشد، اما صدقه حتماً باید به قصد تقرب و رضای خدا باشد. همچنین به پیشینه‌ی تاریخی صدقه در ادیان الهی و دین مبین اسلام اشاره شده و اهمیت صدقه پاداش‌های دنیایی و آخرتی صدقه صدقه‌های برتر و تمثیل‌ها و تشبیهات قرآنی در مورد صدقه بیان شده است و نیز روش‌های مختلف تشویق به صدقه، در آیات و روایات و کلام بزرگان، آورده شده است. فصل دوم که حجم‌ترین فصل کتاب می‌باشد به بیان اقسام و انواع صدقه و بیان احکام و آثار هر یک اختصاص یافته است. در این فصل صدقه از دو حیث مورد تقسیم قرار گرفته است؛ از نظر متعلق آن به صدقه مادی و معنوی و از نظر حکم فقهی، به صدقه واجب و مستحب تقسیم شده است که هر یک به اقسام و انواع دیگری تقسیم گردیده‌اند. در فصل سوم، انگیزه‌های صدقه دهندگان، موارد مصرف صدقه و خمس زکات و نیز نوع برخورد گروهای انسانی با صدقه مورد بحث قرار گرفته و به این نکته اشاره شده است که به خاطر لحاظ شدن «قصد قربت» در معنای صدقه فقط انگیزه‌های الهی و انسانی در مورد صدقه مطرح است به خلاف انفاق که ممکن است به انگیزه‌های غیر خالصانه و دنیایی باشد. فصل چهارم، در مورد زمان‌های مناسب‌تر صدقه دادن، از دیدگاه قرآن و روایات است؛ و نیز آداب و شرایط صدقه و موانع و آفات آن مورد بحث قرار گرفته است و اساس موانع صدقه و انفاق دو چیز دانسته شده است؛ شیطان و بخل. در فصل پنجم، آثار فردی و اجتماعی صدقه و نیز عواقب و پیامدهای ترک آن موزد بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده که صدقه آثار و برکات فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها دارد و سبب تربیت صحیح و رشد معنوی و اخلاقی و رستگاری و سعادت دنیایی و آخرتی آنان می‌شود و برعکس بی‌توجهی و سستی در صدقه و نیز ترک آنچه آثار زیانباری برای فرد و جامعه دارد. همچنین در پژوهش حاضر سعی شده است که در راستای روشنگری نسل جوان و دانشجویان عزیز به برخی شبهات و سؤالات در مورد صدقه و اقسام آن و نیز دیدگاه اجتماعی و اقتصادی اسلام در مورد مباحثی مانند فقر و غنا پاسخ داده شود.

نوشتن دیدگاه