چکیده:
یکی از عناوین حائز اهمیتِ مورد بحث در فقه و شرع، «بغی» میباشد. منشأ انتخاب این کلمه آیهی 9 سورهی مبارکهی حجرات میباشد. وفق دستور این آیه اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر مقاتله و جنگ کردند پس بایستی بین آنها صلح و آشتی برقرار کرد و اگر گروهی بر دیگری تجاوز و ستم نمود، باید با ستمگر به جنگ و قتال برخاست تا به امر پروردگار گردن نهد. ولیکن اکثر فقها با استناد به این آیهی شریفه، «بغی» را خروج علیه امام عادل تعریف کردهاند؛ اما به نظر میرسد در راستای تعریف «بغی» بایستی آن را به دو گونه تقسیم کرد: گونهی نخست زمانی اتفاق میافتد که دو گروه از مسلمین با هم به مخاصمه برخیزند و گروهی بر دیگری ظلم و ستم روا دارد که در اینجا باید علیه ظالم وارد جنگ و مقاتله گردید تا از ظلم خود دست برداشته و به امر خداوند تسلیم گردد. گونهی دوم «بغی»، مجموعه رفتارهایی است که فقها عموماً در کتاب جهاد به آن اشاره کردهاند و آن شورش و قیام علیه حاکم یا حکومت اسلامی است. چنین رفتارهایی طبق سیاست اسلام نوعی جنگ داخلی محسوب شده و مقابله با شورشیان با فراخوان حاکم اسلامی انجام میگیرد. حکومت اسلامی به دلیل اهمیت و موقعیتی که دارد از همانگاه نخست حیات خود، بهویژه در زمان حکومت عدل امام علی، با بغات و رفتارهای آنان مواجه بوده است و هماینک که حکومت اسلامی به محوریت ولایت فقیه در ایران شکل گرفته نیز احتمال وقوع چنین رفتارهایی دور از ذهن نیست. مکتب اسلام نیز که همواره دغدغهی حاکمیت حق و اقتدار حکومت خود را دارد، برای دفع چنین خطرات احتمالی در درون نظام و حفظ کیان و اقتدار خود، رویکردهای مختلفی را در مقابله با رفتارهایی که امنیت و آسایش دولت و ملت را به مخاطره میاندازد، اختیار نموده است. رویکردهای متفاوت سیاست اسلام در زمینهی رفتارهای مسلمین علیه دولت و حاکمیت سیاسی (مثل بغی) و نیز جرائم علیه نظم عمومی و ملت (مثل محاربه)، بهطور کامل مورد پذیرش نظام حقوقی ایران قرار نگرفته است و در جهت اهمیت و حفظ ثبات در حاکمیت سیاسی، در هر دو زمینه رویکرد کیفری اتخاذ گردیده است.
کلیدواژهها: بغي، امام عادل، امنيت ملي، حقوق جنگ. جرم سياسي. محاربه.
فصول پایاننامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بررسي مفهومی بغی
* پیشینه تاریخی بغی
فصل دوم: «بررسي فقهی بغی»
* ارکان و عناصر متشکلهی بغی
* احکام بغات (مجازاتها)
فصل سوم: «بررسی حقوقی بغی»
* امنیت ملی
* ماهیت بغی، بغی ذیل حقوق کیفری یا حقوق جنگ
* بغی در قوانین موضوعه
* مقایسه بغی با نهادهای مشابه (محاربه، جرم سیاسی)
نتیجهگیری.