چکیده:

 تملک اراضی موات به وسیله احیاء یکی از مسائل فقهی و ذوابعاد اقتصادی در حکومت اسلامی است. این پژوهش در پی پاسخگویی به این سؤال اساسی است که تملک اراضی موات از طریق احیاء از منظر فقه اهل‌البیت چه حکمی دارد؟ به دلیل نیاز مبرم جامعه به تبیین و تشریح این موضوع در سراسر این تحقیق ضمن فصول متعدد این فرضیه را به‌عنوان گمانه اصلی تحقیق دنبال نموده‌ایم که تملک زمین‌های موات به وسیله احیاء از دیدگاه فقه اهل‌البیت با احراز شرایط مقتضی جایز می‌باشد. زمین در فقه و حقوق اسلامی، بر اساس احکام و آثاری که بر آن مترتب می‌شود به انواع گوناگونی تقسیم شده که یکی از آن‌ها اراضی انفال می‌باشد. از بارزترین مصادیق اراضی انفال می‌توان به زمین‌های موات بالاصاله، زمین‌های آباد طبیعی و زمین‌های موات بالعرض اشاره کرد. کسی که طبق شرایط معتبر در باب احیای موات، با یکی از اسباب تملک، بر روی زمین موات کاری انجام دهد، نسبت به آن زمین حق اولویت یا تملک پیدا می‌کند و چنین عملی از مشروعیت برخوردار است. عمل احیای اراضی موات، در عصر غیبت امام نیز جایز بوده و بر این اساس، هر کس در این زمان طبق شرایط معتبر از جمله با اذن ولی فقیه، زمین مواتی را احیا کند، مالک آن می‌شود. البته در روزگار بسطید حکومت اسلامی، کسی حق احیای اراضی موات یا حیات زمین‌های آباد و طبیعی را بدون اجازه دولت اسلامی ندارد و در صورت ارتکاب نیز مالک آن نمی‌شود؛ زیرا دولت اسلامی، ولی عام است و تصدی امور جامعه را به عهده دارد. همچنین اراضی آبادی که به خاطر اعراض صاحبان آن‌ها بایر شده، در اختیار امام و حکومت اسلامی قرار می‌گیرد؛ زیرا این ملکیت، محدود به مدت عمران و احیا می‌باشد و با زوال آن، رابطه مالکیت نیز قطع شده و ملکیت زایل می‌گردد؛ به عبارت دیگر، احیاکننده مالک آثار عمران و آبادی زمین است که خود ایجاد نموده و به تبع آن، مالک زمین نیز می‌شود؛ اما زمین تنها و بدون عمران و آبادی، مملوک او واقع نمی‌شود. بدین ترتیب، زمین دایری که مالک آن به بهره‌برداری از آن نمی‌پردازد، پس از انقضای مدتی که عرف بیش از آن را نمی‌پذیرد، اگر به حالت موات درآمده باشد، بنا بر نظریه حقیت، زمین از ملک محیی خارج شده و در اختیار امام قرار می‌گیرد.

 فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در دو بخش ارائه شده است:
بخش اول: «کلیات و مفاهیم»
* فصل اول: مفاهیم و اصطلاحات مرتبط
 گفتار اول: معنای لغوی و اصطلاحی واژه‌های کلیدی
 گفتار دوم: معنای لغوی و اصطلاحی واژه‌های مرتبط
 گفتار سوم: اهمیت زمین و ترغیب بر احیاء آن در لسان شرع
* فصل دوم: انواع زمین، اقسام و طرق تملک آن
 گفتار اول: انواع زمین از دیدگاه اسلام
 گفتار دوم: اقسام تملک زمین در اسلام
 گفتار سوم: طرق تملک زمین در اسلام
بخش دوم: «مشروعیت احیاء اراضی موات»
* فصل اول: اسباب، شرایط و ادله تملک اراضی موات
 گفتار اول: اسباب تملک اراضی موات و زمین‌های معادن
 گفتار دوم: شرایط تملک اراضی موات از طریق احیاء
 گفتار سوم: ادله تملک اراضی موات به وسیله احیاء
* فصل دوم: احیاء اراضی موات در عصر غیبت امام زمان (عج)
 گفتار اول: احیاء اراضی موات و آثار آن در حکومت اسلامی
 گفتار دوم: احیاء اراضی موات در صورت عدم استقرار حکومت اسلامی
 گفتار سوم: حریم زمین موات احیاء شده
 گفتار چهارم: اعراض بعد از احیاء
نتیجه نهایی.

نوشتن دیدگاه