چکیده:
پژوهش حاضر در شکل رساله کارشناسی ارشد بر آن است تا به تحلیل شخصیت حضرت نوح و حضرت موسی از آن جهت که شخصیتهای ممتاز، متعالی و مطرح قرآن هستند بپردازد: «قالَ یا مُوسى إِنِّی اصْطَفَیْتُکَ عَلَى النَّاسِ بِرِسالاتی وَ بِکَلامی فَخُذْ ما آتَیْتُکَ وَ کُنْ مِنَ الشَّاکِرین» (اعراف/144) «ِانَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمینَ»(آل عمران/33) در این راستا به جهت واکاوی و نمایاندن دیدگاه خاص قرآن به انسان و شخصیت و توانمندیهای وی، ابتدا دیدگاه برخی مکاتب شخصیت مطرح در روانشناسی بیان گردیده و نظر روانشناسانی همچون آلپورت، مزلو و اریک فروم به انسان کامل مطرح گشته، سپس به مطالعه شخصیت و عناصر و لوازم آن از مفاهیم گنجانده در لابلای آیات قرآن کریم پرداخته است. طبق بررسیهای انجام گرفته پیرامون شخصیت حضرت نوح و حضرت موسی میتوان اذعان نمود شخصیت متعالی و کامل قرآن در برخی جهات همچون نوعدوستی، جهتگیری بارور و عشق بارور، ریسک نمودن و تجربههای تازه، مقاومت در برابر فرهنگ پذیری و ادراک صحیح واقعیات و غیره با انسان بارور فروم، انسان پخته آلپورت و انسان خواستار تحقق خود مزلو شباهتهایی دارد اما انسان کامل و ممتاز قرآن دارای ویژگیهایی است که علم روانشناسی تاکنون بر آن چشم بسته است. اوصافی همچون علم به غیب، بیانگری و قدرت تحلیل و توصیف عالم آفرینش، واسطه عالم طبیعت و ماورای طبیعت، اتکا و توکل بر یک موجود ماورایی و غیره. این موارد برخی اوصافی است که در توصیف شخصیت حضرت نوح و حضرت موسی در قرآن در عرض ویژگیهای بالا قرار گرفته و بهعنوان ویژگیهای خاص شناخته میشوند. باید در نظر داشت علم روانشناسی تنها زمانی میتواند این ویژگیها را در شمار اوصاف انسان کامل قرار دهد که انسان را بهعنوان موجودی دوبعدی (آنگونه که قرآن وی را تعریف نموده) بپذیرد. این پژوهش همچنین عهدهدار آن بوده تا با تحلیل ویژگیهای دو شخصیت انسانی (حضرت نوح و حضرت موسی) جنبههایی از مظاهر تأسی به ایشان را عرضه نماید. شکیبایی در برابر ناملایمات، بصیرت و بینش، تناسب تواناییها با مسئولیتهای سپرده در مدیریت، ادراک صحیح واقعیات و غیره مظاهری هستند که در پرتو این پژوهش حاصل گردیده است؛ بنابراین چهار فصل به این پژوهش اختصاص یافته است: فصل اول: کلیات؛ فصل دوم: آشنایی با مفهوم شخصیت در روانشناسی و بیان نظریات مکاتب غرب پیرامون این مسئله؛ فصل سوم: بررسی مفهوم شخصیت در قرآن؛ فصل چهارم: تحلیل شخصیت حضرت نوح و حضرت موسی و نقش الگویی ایشان و بیان مظاهر تأسی به ایشان.
مقالات مرتبط:
مفهوم شناسی رزق معنوی در قرآن با محوریت حضرت موسی (ع) و نوح (ع)، محمدرضا حاجی اسماعیلی، فاطمه ساجدی، کوثر، تابستان 1390، شماره 39، (20 صفحه، از 157 تا 176).