چکیده:
اجتهاد به‌عنوان فرآیند استنباط فقهی، امری است که چندی پس از رحلت پیامبر (ص) و در اثر پیدایش مسائل و نیازهای جدید و لزوم پاسخ‌گویی به آن‌ها، به وجود آمد. اجتهاد، هم از لحاظ شکلی و هم از لحاظ معنایی دچار تغییر و تحول گردید. از لحاظ معنایی می‌توان به دو برداشت از اجتهاد، اشاره کرد. در یک تعبیر، اجتهاد، همان رأی و نظر شخصی درباره‌ی مسائلی است که در مورد آن‌ها نصی وجود ندارد؛ اما در تعبیر دوم، اجتهاد مراجعه به منابع فقهی معتبر جهت استنباط احکام شرعی است. وقوع پدیده‌ی انسداد باب اجتهاد در فقه اهل سنت، از تغییراتی است که در شکل و قالب اجتهاد صورت پذیرفته است. وجود قالب‌های اجتهادی، یکی دیگر از مباحث مرتبط با اجتهاد است. قالب‌های اجتهادی شناخته شده در فقه اسلامی، اجتهاد مطلق و اجتهاد متجزی هستند. آن‌چه در دهه‌های اخیر مورد تأکید قرار گرفته، توجه به دو قالب اجتهاد تخصصی و اجتهاد شورایی است. گستردگی مسائل فقهی و عدم توانایی فقیه بر آگاهی از تمام این مسائل، دلیل اصلی دعوت به اجتهاد تخصصی است. داعیان به اجتهاد شورایی نیز استفاده از خرد جمعی و عمل به اصل شورا و مشورت را علت اصلی لزوم چنین اجتهادی می‌دانند. با توجه به فواید و آثار مثبت این دو نوع از اجتهاد، می‌توان با تلفیق آن‌ها و تشکیل شوراهای تخصصی اجتهاد، از آثار و منافع هر دو نوع اجتهاد، استفاده نمود.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول
* تعریف اجتهاد
* اجتهاد پیامبر
* اجتهاد صحابه
* اجتهاد در زمان تابعین و تابعان تابعین
* انسداد باب اجتهاد
* اقسام اجتهاد
فصل دوم
* انواع اجتهاد در میان اهل سنت
* انواع اجتهاد درون مذهبی
* سؤالاتی پیرامون اجتهاد درون مذهبی
* آیا اجتهاد شیعه، اجتهاد درون مذهبی است؟
فصل سوم
* تعریف اجتهاد مطلق
* امکان اجتهاد مطلق
* میزان واقع‌نمایی اجتهاد مطلق
* شرایط اجتهاد مطلق
* مناصب مجتهد مطلق
فصل چهارم
* تعریف اجتهاد متجزی
* امکان تجزی در اجتهاد
* محدوده‌یتجزی
* علوم مورد نیاز برای تجزی در اجتهاد
* اعتبار نظر متجزی
* مناصب مجتهد متجزی
* رابطه‌ی میان اجتهاد متجزی و اجتهاد تخصصی
* ضرورت اجتهاد تخصصی
* اجتهاد تخصصی و نظریه‌ی وجوب تقلید از اعلم
* چگونگی تقسیم ابواب فقهی
* مزایا و معایب اجتهاد تخصصی
فصل پنجم: تعریف شورا و مشورت
* اجتهاد شورایی
* اهمیت شورا و مشورت
* ضرورت اجتهاد شورایی
* شورا و چگونگی تحقق اعلمیت
* چگونگی تشکیل شوراهای اجتهاد
* محدوده‌ی کار شورای اجتهاد
* سطوح شورای اجتهاد
* کیفیت اتخاذ تصمیم در شورای اجتهاد
* رابطه‌ی اجماع و شورای اجتهاد
* رابطه‌ی شورای اجتهاد با ولی فقیه
* شوراهای تخصصی اجتهاد
* مزایا و اشکالات اجتهاد شورایی
نتایج.
