چکیده:

 حق قصاص از حقوقی است که در اثر جنایت عمدی به وجود می‌آید و چون جنایت بر خود مجنی‌علیه وارد شده است طبعاً حق قصاص برای خود او به وجود می‌آید لیکن چون مقتول به سبب مرگش نمی‌تواند از این حق استفاده کند این حق جزء ماترک بوده و به ورثه به ارث می‌رسد و بین همه آن‌ها مشترک است و بر اساس سهم ورثه بین آنها تقسیم می‌شود. پس قصاص مانند بقیه اموال میت، به ارث می‌رسد. حق عفو هم تابع حق قصاص است، یعنی کسی می‌تواند عفو کند که حق قصاص داشته باشد. در نظام جزایی اسلام برای بستگانِ مقتولی که به قتل عمد کشته شده است، حقّی پیش بینی شده است؛ اما از بستگان مقتول، زوجین از داشتن حقّ قصاص و مقابله‌ی به‌مثل به‌عنوان وارث مقتول استثنا شده‌اند و چنین حقّی برای آنان به رسمیت شناخته نشده است، اگرچه که آن‌ها در صورت توافق بازماندگان بر دیه، از آن بهره‌مند می‌شوند. بر همین اساس، در قانون مجازات ایران نیز اولیای دم که قصاص و عفو در اختیار آنها است همان ورثه‌ی مقتول‌اند مگر زن و شوهر که در قصاص و عفو و اجرا، اختیاری ندارند مهم‌ترین دلیل این حکم، اجماع است اما دلایل دیگری مانند برخی روایات، فقدان انگیزه تشفّی در زوجین، انقطاع زوجیت با مرگ، برتری خویشاوندی نَسبی از سببی و ... نیز اقامه شده است که هیچ‌کدام قابلیت اثبات چنین حکمی که با عمومات و اطلاقات کتاب و سنّت، مخالف است را ندارند. از آن‌سو، افزون بر عمومات و اطلاقات یاد شده، تأکیدهای بسیار قرآن و روایات بر رابطه‌ی ویژه‌ی زوجین، گواهی بر همسانی آنان با خویشاوندان نَسبی در استیفای حقِّ قصاص است

نوشتن دیدگاه