چکیده:
در این پژوهش به مفهوم ارتداد، مصادیق آن و حکم و شرایط مرتد در فقه جزایی اسلام اختصاص دارد که نویسنده در چهار بخش به این موضوع از منظری فقهی پرداخته و دیدگاه‌های فقهای اسلام را در زمینه حالات مختلف آن، جویا شده است. در بخش اوّل کلیاتی همچون: معنای ارتداد، تعریف لغوی و اصطلاحی آن، تعریف ارتداد از دیدگاه فقها، معنای مرتد و حدّ آن از نظر فقهی کندوکاو گردیده و تفاوت حد و تعزیر، مجازات مرتد و مصادیق حدود درباره وی بیان شده است. در بخش دوم تعهدات مکتبی، تخلّف از آن‌ها و علل تخلّف بیان شده و ارتداد به‌عنوان یکی از مصادیق تخلفات از تعهّد و جُرمی غیرقابل اِغماض در شریعت اسلامی، واکاوی فقهی گردیده است. از نظر نویسنده اصل مجازات مرتد به‌عنوان متخلّف از تعهدات مکتبی از نظر همه عقلا و فقها تأیید گردیده، ولی شدّت این مجازات مورد اختلاف فقیهان است که برخی اشدّ مجازات (قتل) و برخی مجازاتی سَبُک‌تر را برایش در نظر می‌گیرند. وی دیدگاه قرآن مبنی بر گمراه کردن سایر افراد توسّط مرتد را گناهی بزرگ و مساوی با کشتن همه انسان‌ها تلقی کرده و حفظ دین را در رأس همه واجبات دانسته که برای آن حتّی جهاد و قتال نیز تشریع شده است. بخش سوم شامل بحث درباره مفهوم ارتداد و تحقّق آن می‌شود و گفتار و رفتاری که منجر به ارتداد گردد و همچنین خودداری از برخی اعمالی که سر از ارتداد درمی‌آورند، تبیین شده است. به همین منظور نویسنده به سَبّ انبیای الهی و انکار ضروریات دین به‌عنوان یکی از عوامل ارتداد اشاره کرده و شرایط حکم به ارتداد و راه اثبات آن و اقسام ارتداد و مرتد، مانند مرتد ملّی و مرتد فطری و ملاک فطری بودن ارتداد را وارسی و حکم مرتد ملّی و فطری را ذکر می‌کند. او در ادامه با اشاره به آثار ارتداد، احکام خاص مرتد فطری، کشتن شخص مرتد، مجری حکم ارتداد، باطل شدن اعمال گذشته مرتد، حُکم جنازه مرتد، حُکم جنایت مرتد در حال ارتداد، حکم اَکل ذبیحه مرتد، نجس بودن مرتد، نقش زمان و مکان در حکم ارتداد، عنصر مصلحت در اجرای حکم ارتداد، حکم زن مرتد، ارتداد شخص خنثی و احکام آن، احکام توبه مرتد، حکم اولاد مرتد از لحاظ کفر و ایمان، حکم تصرفات مرتد بعد از رد و بررسی احکام دیگری از ارتداد، همچون: ارتداد مُکرَه، ارتداد در حال سُکر و غیر هوشیاری، ارتداد در حال نوجوانی و وقوع جنون در حال ارتداد را تبیین کرده است. نویسنده اجرای حکم ارتداد را دلیل مخالفت اسلام با آزادی بیان و عقیده ندانسته، بلکه این مجازات را برای جُرم‌های بعدی و فسادهای بدتری برمی‌شمارد که جامعه اسلامی را با آن دست به گریبان کرده و سبب پیدایی پیامدهای ناگوار اجتماعی می‌شود.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در چهار بخش ارائه شده است:
بخش اول: «کلیات»
* فصل اول: معانی مرتد
* فصل دوم: مرتد کیست؟
* فصل سوم: ارتداد در تاریخ
* فصل چهارم: حد
بخش دوم: «تعهدات مکتبی و تخلف از آن»
* فصل اول: تعهدات مکتبی
* فصل دوم: علل تخلف از تعهدات
بخش سوم: «ارتداد»
* فصل اول: تحقق ارتداد
* فصل دوم: شرایط حکم به ارتداد و راه اثبات
* فصل سوم: اقسام ارتداد
* فصل چهارم: آثار ارتداد
* فصل پنجم: حکم زن مرتده
* فصل ششم: ارتداد خنثی و احکام آن
* فصل هفتم: توبه مرتد
* فصل هشتم: احکام اموال مرتد
* فصل نهم: احکام اولاد مرتد
* فصل دهم: حکم تصرفات مرتد بعد از رد
بخش چهارم: «ارتداد در حالات مختلف»
* فصل اول: ارتداد مکره
* فصل دوم: ارتداد در حال سکر
* فصل سوم: ارتداد در حال صباوه
* فصل چهارم: وقوع جنون در حال ارتداد
نتیجه.
